Trigeminus nevraljisi ya da diğer adıyla trigeminal nevralji gözlerden, ağızdan ve çeneden beyne duyular taşıyan ana sinir olan beşinci kraniyal sinirin (trigeminal sinir) bir bozukluğudur.. Trigeminal nevraljide ağrı genellikle bilinen bir rahatsızlık olmadan, sinirin sıkışması sounucu aniden ortaya çıkar. Ancak ağrının nedeni tümör, anevrizma, multipl skleroz,, menenjit gibi altta yatan durumlarla ilişkili olabilir.. Halk arasında delirten hastalık olarakta bilinen trigeminus nevraljisinin oluşturduğu ağrı çok şiddetlidir.. Hastalardan ağrının şiddetini tarif etmesini istediğimizde genellikle daha önce yaşamadıkları ölçüde şiddetli olduğunu belirtirler.
Trigeminus nevraljisi belirtileri
Trigeminal nevralji ağrısı genellikle aniden elektrik çarpması gibi kısa aralıklarla ortaya çıkar ve atak şeklinde görülür. Kişi aynı gün içinde birden fazla ağrı atağı yaşayabilir. Atakların en kötü yanı kişinin atak korkusu yaşamasıdır. Bu durum hastanın yaşamını çekilmez hale getirir. Ağrı yüzün alt kısmında, çenede, burunda kısa süreli spazm yaşanmasına neden olur. Nadir de olsa gözler ve alın da etkilenebilir. Çoğu durumda, ağrı yüzün bir tarafıyla sınırlıdır (tek taraflı). Yoğun ağrı genellikle hızlı bir şekilde azalır ancak spazmın etkisi bir ila iki dakika kadar sürebilir. Birçok kişi için ağrı ataklar arasında tamamen geçer. Ancak bazı kişilerde bir dereceye kadar ağrı devam edebilir. Ağrı diş fırçalama, yüz yıkama, tıraş olma, yeme-içme, çiğneme, konuşma, rüzgar esintisi veya yüze hafif bir dokunuş gibi küçük dokunsal uyaranlarla tetiklenebilir. Ataklar gün boyunca tekrar tekrar ortaya çıkabilir. Trigeminal nevraljinin sıklığı ve şiddeti bir kişiden diğerine önemli ölçüde değişebilir. Ağrı etkilenen bireyleri diş fırçalamak gibi basit aktivitelerden ve/veya sosyal ortamlardan kaçırabilir, depresyon ve anksiyete gibi derin psikolojik etkilere neden olabilir.
Tanı
Trigeminal nevralji, teşhisi sık sık yanlış konulan bir rahatsızlıktır. Çünkü spesifik tanı testleri yoktur. Semptomlar yüz ağrısına neden olabilecek diğer rahatsızlıklara çok benzer. Hastalar sıklıkla ağrının tedavisi için diş hekimlerine başvurur. İlk olarak görüntüleme yöntemlerinden yararlanılarak ağrıya neden olabilecek diğer olgular dışlanır. Ardından semptomlara göre fiziksel muayene ile tanı konulur.
Tedavisi
Trigeminus nevraljisi tedavisi hastalık şiddeti, hastanın yaşı, hastalığın nedeni gibi çok sayıda faktöre bağlı olarak değişiklik gösterir. İlaç tedavisi ve cerrahi tedavi olmak üzere iki ana tedavi yöntemi vardır.
İlaç tedavisi
Trigeminal nevralji hastalarının büyük çoğunluğu oksakarpazepin, difenilhidantoin, gapapentin gibi ilaçlara iyi yanıt verir. Düşük dozajdan başlanarak hastanın ihtiyacına göre dozaj ayarlamaları yapılır. İlaçlar yan etkilere neden olduğu için düzeylerini izlemek için düzenli kan testleri yapılır. İlacın etkisi zamanla azalabilir. Ya da diğer bir ifadeyle hastalık ilerleyebilir. Hasta ilacı almadığı zaman ağrı ilaç etkisi geçtikten hemen sonra yeniden ortaya çıkar.
Cerrahi tedavi
İlaçlar ağrıyı kontrol edemez veya kontrolde etkisiz hale gelirse ameliyat önerilir. Diğer tedaviler başarısız olmadıkça veya etkisiz hale gelmedikçe cerrahi teknikler genellikle tercih edilmez. Ancak ameliyat ilk tanıdan sonra yedi yıl içinde yapılırsa etkilenen bireylerin mikrovasküler dekompresyona yani ameliyata daha iyi yanıt verdiğine dair kanıtlar vardır. Literatürde ilaçların art arda mı yoksa kombinasyon halinde mi kullanıldığına bakılmaksızın, iki ön basamak ilaca yeterli yanıt vermeyen hastalarda cerrahi düşünülür.
Trigeminal nevralji hastalığın tedavi etmek için farklı cerrahi yaklaşımlar vardır:
Periferik sinir blokajı: doktorun siniri anesteziklerle bloke etmeye çalışmasıdır.
Balon Kompresyon Tedavisi: Trigeminal sinirin neden olduğu ağrıyı azaltmak amacıyla küçük bir iğne yardımıyla kafatasının tabanından ısı, bir gliserol enjeksiyonu (bir tür alkol) veya balon kompresyonu yoluyla uygulanan tedavi yöntemidir. Trigeminus nevraljisi tedavisinde bu yöntem sinir blokajlarından daha etkili olmakla birlikte balon veya alkol bazlı kompresyon tedavi prosedürlerinin tekrarlanması gerekebilir. Yapılan çalışmalar prosedür uygulanan hastaların yaklaşık yarısının beş yıl içerisinde ağrısız olarak yaşamlarını sürdürdüklerini göstermektedir. Ameliyatın riskli olduğu yaşlı ve kronik hastalarda tercih edilebilir.
Gamma Knife veya CyberKnife gibi radyocerrahi uygulamaları: sinirin ağrı yapmasını engellemek için yüksek doz radyasyon ışınları ietirler. Ağrının kaybolması haftalar hatta aylar alabilir. Ancak bazen hastaların ağrıları hemen kaybolabilmektedir. Yüzde meydana gelebilecek uyuşma riski bulunur.
Mikrovasküler dekompresyon: Trigeminus nevraljisi tedavisinde cerrahi yöntemdir. Ameliyatta ilk olarak kulağın arkasından bir kafatası parçası çıkarılarak trigeminal sinir açığa çıkartılır. Ardından trigeminal sinire baskı yapan kan damarı hareket ettirilerek, sinir ile damar arasına yumuşak bir meteryal, yastık yerleştirilir. Bu sayede trigeminal sinir iyileşir ve ağrı kaybolur. Mikrovasküler dekompresyon, bazı kişilerde uzun sürelerdir var olan ağrının kalıcı olarak giderilmesini sağlayabilir. Bu prosedür trigeminal sinir fonksiyonunu bozulmadan bırakacak tahribatsız tek yöntemdir. Komplikasyon riski vardır. Ancak deneyimli ellerde bu risk düşüktür. Erken aşamada uygulanırsa başarı oranı çok yüksektir. Genç hastalarda genellikle tercih edilir.
